ΚΟΣΜΑΣ ΘΕΣΠΡΩΤΟΣ ~ ΓΕΩΡΓΟΥΤΣΑΤΕΣ ΔΕΡΟΠΟΛΗΣ

ΙΕΡΟΔΙΑΚΟΝΟΣ ΚΟΣΜΑΣ ΘΕΣΠΡΩΤΟΣ

(Κάτα κόσμον Κυρίτσης Δημ. Κότρας)

ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΣ ΛΟΓΙΟΣ ΓΕΩΓΡΑΦΟΣ

ΓΕΩΡΓΟΥΤΣΑΤΕΣ (=)1780 - ΚΑΡΠΕΝΗΣΙ 1852

===========================

- Ο Λόγιος της τουρκοκρατίας , Ιεροδιάκονος Κοσμάς Θεσπρωτός , γεννήθηκε στους Γεωργουτσάτες (Δροπόλεως) περίπου το 1780.Το όνομά του ήταν Κυριάκος (Κυρίτσης) Κότρας και ο πατέρας του ονομαζόταν Δημήτριος.

- Τα πρώτα γράμματα τα έμαθε στο σχολείο του Νάρθηκα της παλιάς Εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου Γεωργουτσατών, από όπου στάλθηκε στήν σχολή της κοντινής Δρόβιανης όπου δίδασκε ο Ιερέας Ζήσης.

-Το 1805 χειροτονήθηκε απο τον Επίσκοπο Δρυϊνουπόλεως Ιεροδιάκονος(άγαμος-Μοναχός)και μετονομάστηκε Κοσμάς.Πόσο χρόνο έμεινε στην διακονία της Επισκοπής Δρυϊνουπόλεως δέν είναι γνωστό.Ο βιογράφος του Π.Αραβαντινός πληροφορεί ότι πήγε στα Ιωάννινα,γράφτηκε στην Καπλάνειο Σχολή με Δάσκαλο τον Αθανάσιο Ψαλίδα και αποφοίτησε το 1815.Συγκαταλέγεται μεταξύ των "αξιόλογων μαθητών"του "Κλεινού Ψαλίδα. Ίσως αυτήν την περίοδο έλαβε και το "λόγιο"ψευδώνυμο "Θεσπρωτός"

-Μετά την αποφοίτηση του δίδαξε σε διάφορα σχολεία:ως το 1824 στην Αρτσίστα (Αρίστη) Ζαγορίου και μέχρι το 1832 στην Κόνιτσα.Επίσης δίδαξε στο Νησί των Ιωαννίνων,την Πρεμετή,την Ζίτσα και "εις διάφορα της Ελλάδος μέρη...".Από το 1836 μέχρι το θάνατο του τον Μάϊο του 1852 σύμφωνα με τα αρχεία της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας,ευρίσκεται αμετακίνητος ελληνοδιδάσκαλος στην Καλλιδρομήν(Καρπενήσι).

-Ο Κοσμάς Θεσπρωτός είναι γνωστός από το συγγραφικό του έργο.Περίπου το 1835 είχε τελειώσει την "Γεωγραφική Περιγραφή Αλβανίας"και την "Προσθήκη εις την Ηπείρου Περιγραφήν"του Αθανασίου Ψαλίδα.Επίσης έγραψε ποίημα για την καταστροφή και το τέλος του Αλή Πασά,το οποίο επιγράφεται "Φυλλάδα του Αλή Πασά"και κυκλοφόρησε όλον τον 19ο αιώνα σε πολλά χειρόγραφα μέ διαφορές μεταξύ τους και σε αρκετά από αυτά χωρίς να αναφέρεται ο συγγραφέας.Μεγάλα αποσπάσματα του πέρασαν στην προφορική παράδοση και ο Π.Αραβαντινός άντλησε πληροφορίες από αυτό για την εξιστόρηση της πολιορκίας του Αλή.

-'Ηταν γνωστός στο Λόγιο Κύκλο της εποχής του.Χαρακτηριστικό είναι ότι ο πρώτος Γυμνασιάρχης του Γυμνασίου Αθηνών Γεώργιος Γενάδιος
έγραφε στο σχολείο τους μαθητές του Κοσμά Θεσπρωτού χωρίς εισαγωγικές εξετάσεις.Στα αρχεία της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας φέρεται γραμμένος ως μέλος από το πρώτο έτος της ίδρυσής της ο ""Κοσμάς Θεσπρωτός,ΕλληνοδιδάσκαλοςΚαλλιδρομής"".

-Για τον Κοσμά ως Ιερωμένο και λόγιο να αναφέρουμαι κάποιους χαρακτηρισμούς,πληροφορίες και επαίνους από την νεκρολογία που δημοσιεύτηκε στην αθηναϊκή εφημερίδα ""Ταχύπτερος Φήμη""στις 17/5ου/1852:
Ευπρόσιτος,μεγαλοπρεπής,φιλάνθρωπος,
παραδόξου τόλμης,ευσεβέστατος,
""Το αγλάϊσμα της συαναστροφής
και η ανακούφηση του πένητος""
""Κατά πάσαν επίσημον ημέραν παρείχε
άρτον εις τον πεινώντα και ιμάτιονεις τον γυμνόν""....

Τέλος σχετικά με το επίθετο Κότρας,το οποίο δεν συναντάτε σήμερα στους Γεωργουτσάτες,να πούμε ότι σε λογαριασμούς της Μονής Δρυάνου αναφέρεται το όνομα κάποιου Θανάση Κότρα,δασκάλου από τους Γεωργουτσάτες στα 1837.Επίσης ο Αθ.Παπαχαρίσης(μελετητής του)πληροφορεί ότι το 1930 υπήρχαν συγγενείς του Κοσμά στους Γεωργουτσάτες, οι οποίοι είχαν ακούσει για τον "γραμματισμένο"πρόγονό τους. Οι ηλικιωμένοι χωριανοί μας υποδεικνύουν σαν χώρο της οικίας Κότρα ένα ερείπιο ανάμεσα από τα σπίτια Κόκορη(Τάβου)- Στούπη(Παπαγιάννη)-Γκαζιάνη-Μηλιώνη(Μουτζούρη,Γκίζα)στούς κήπους της παλιάς(πρώτης)συνοικίας του χωριού.

-Τον Κοσμά Θεσπρωτό έκανε ευρύτερα γνωστό ο καθηγητής Αθανάσιος Χ.Παπαχαρίσης(Γυμνασιάρχης στην Πωγωνιανή-Βοστίνα πρό του 1940),ο οποίος άγνωστο από πότε γνώριζε τα περί τον Κοσμά,το 1930 προέτρεψε τον εκ Γεωργουτσατών μαθητή του+ Πάνο Στ. Γιωβάννη(Ιατρός μετά στα Ιωάννινα),να ερευνήσει στο χωριό του για τον Κοσμά.Τότε βρέθηκε ένα χειρόγραφο τετράδιο στην "προικιάτικη κασέλα"της Ευδοξίας Ιω.Γιωβάννη(νύφη στου Καρρά),με περιεχόμενο διδασκαλικό.Το 1937 δημοσιεύεται για πρώτη φορά από τον Αθ.Παπαχαρίση η ""Κατά Κοσμά Θεσπρωτό Γεωγραφία Αλβανίας και Ηπείρου"".Αργότερα το 1964 εκδόθηκε απο την Εταιρεία Ηπειρωτικών Μελετών στα Ιωάννινα,πολυτελής τόμος της "Γεωγραφίας"του Κ.Θ.,με προλεγόμενα του Αθ.Παπαχαρίση(όπου και η λεπτομερέστερη βιογραφία του)και προσθήκη απο σχέδια και χάρτες πού είχε ζωγραφίσει ο ίδιος ο Κοσμάς Θεσπρωτός.Με βάση την έκδοση αυτή αναφέρεται η "Γεωγραφία" του Κ.Θ.από πολλούς 'Ελληνες και ξένους μελετητές σε πανεπιστημιακές εργασίες,συνέδρια κ.ά.

-Από την έκδοση αυτή της Ε.Η.Μ.αντέγραψα τους χάρτες και τα σχέδια του Μεγάλου Χωριανού μας ....Γιορτινή διαδυκτιακή προσφορά στην Νεολαία των Γεωργουτσατών -- στην Νεολαία της Δρόπολης.